Các Điểm Đáng Chú Ý Của Nghị Quyết số 66-NQ/TW Về Đổi Mới Công Tác Xây Dựng và Thi Hành Pháp Luật

Ngày 30/4/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới (“Nghị quyết”).  Với mục tiêu tổng thể đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và tầm nhìn đến 2045 đưa Việt Nam thành quốc gia có hệ thống pháp luật chất lượng cao, hiện đại, tiệm cận chuẩn mực, thông lệ quốc tế tiên tiến và phù hợp với thực tiễn đất nước, được thực hiện nghiêm minh, nhất quán.

Để đạt được mục tiêu đặt ra cần có đổi mới toàn diện về công tác xây dựng và thực thi pháp luật.   Đây được xem là một nhiệm vụ trọng tâm của tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.  Nghị quyết cũng đề cập toàn diện nhiều nhóm vấn đề pháp lý cốt lõi, từ cách tiếp cận trong xây dựng luật đến cơ chế thi hành, phản ánh xu hướng cải cách sâu rộng nhằm kiến tạo một môi trường pháp lý hiện đại, minh bạch và phù hợp với yêu cầu phát triển mới.  Sau đây là một số điểm cần lưu ý của Nghị quyết:

1. Tạo điều kiện thuận lợi cho kinh tế tư nhân phát triển

Nghị quyết khẳng định việc “thực hiện nhất quán quan điểm người dân và doanh nghiệp được làm những gì pháp luật không cấm” mang ý nghĩa thiết lập ranh giới rõ ràng về phạm vi can thiệp của Nhà nước trong hoạt động kinh doanh.  Trong đó, vai trò của pháp luật không phải là hạn chế quyền tự do mà là bảo đảm khuôn khổ minh bạch, bình đẳng và khả thi để các chủ thể kinh doanh có thể chủ động sáng tạo, mở rộng hoạt động một cách hợp pháp và an toàn.  Đây là yếu tố then chốt để thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân – lực lượng đang chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế.

Để đạt được điều đó, cần xây dựng và hoàn thiện pháp luật về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi, bảo đảm, quyền tự do kinh doanh, bình đẳng pháp lý giữa các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế; coi kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia. Do đó, tạo cơ sở pháp lý để khu vực kinh tế tư nhân tiếp cận hiệu quả các nguồn lực về vốn, đất đai, nhân lực chất lượng cao; thúc đẩy hình thành và phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân tầm cỡ khu vực và toàn cầu; hỗ trợ thực chất, hiệu quả doanh nghiệp nhỏ và vừa; thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh ổn định thông qua việc tập trung xây dựng pháp luật về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo hành lang pháp lý cho những vấn đề mới, phi truyền thống (trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, khai thác nguồn lực dữ liệu, tài sản mã hóa...).

Một trong những điểm sáng cần chú ý đối với nền kinh tế tư nhân là Nghị quyết yêu cầu triệt để cắt giảm và đơn giản hóa điều kiện đầu tư, kinh doanh, điều kiện hành nghề và thủ tục hành chính bất hợp lý hướng đến giảm thiểu chi phí tuân thủ pháp luật cho doanh nghiệp, loại bỏ các rào cản pháp lý không cần thiết.

2. Không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế

Một trong những nhiệm vụ chính của Nghị quyết là “Tạo đột phá trong công tác thi hành pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời, hiệu lực và hiệu quả; gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và thi hành pháp luật”, trong đó điểm đáng chú ý để đạt được nhiệm vụ đó là không “hình sự hóa” các quan hệ dân sự, kinh tế, hành chính và không sử dụng các biện pháp hành chính để can thiệp hoặc giải quyết các tranh chấp dân sự, kinh tế.  Điều này này hướng đến việc loại bỏ tình trạng áp dụng sai lệch pháp luật hình sự trong xử lý các quan hệ mang bản chất dân sự, kinh doanh – thương mại.  Việc chấm dứt tình trạng “hình sự hóa” quan hệ dân sự sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro pháp lý, yên tâm đầu tư và hoạt động trong một môi trường pháp lý rõ ràng, ổn định.

3. Tăng cường chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật

Bên cạnh việc ưu tiên bảo đảm hiệu quả thi hành pháp luật nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và trong các lĩnh vực dân sinh quan trọng khác (an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường, bảo đảm an ninh, an toàn trên không gian mạng...); Nghị quyết còn đề ra nhiệm vụ “Tăng cường chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật”.  Hơn nữa, trong nội dung Nghị quyết cũng nhiều lần nhắc đến việc ứng dụng “công nghệ số”, “chuyển đổi số”, “trí tuệ nhân tạo”.  Việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số được thực hiện thông qua công tác xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật; lồng ghép, ứng dụng nội dung phổ biến vào giáo dục.  Một trong những điểm mà các doanh nghiệp công nghệ số quan tâm là Nghị quyết đề ra phương án thiết lập chính sách thúc đẩy doanh nghiệp công nghệ số phát triển, cung cấp các dịch vụ.   

4. Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp, bổ trợ tư pháp và thúc đẩy hiệu quả trong cơ chế giải quyết tranh chấp ngoài tòa án

Để nâng cao khả năng tiếp cận pháp luật, quản trị rủi ro pháp lý và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân, doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, Nghị quyết yêu cầu thúc đẩy mạnh mẽ hệ thống dịch vụ pháp lý, hỗ trợ pháp lý, trợ giúp pháp lý, trong đó ưu tiên nguồn lực để hỗ trợ pháp lý cho khu vực kinh tế tư nhân.

Một điểm mới đáng chú ý nêu tại Nghị quyết là đề xuất nghiên cứu mô hình “luật sư công” và cơ chế có điều kiện cho phép viên chức đủ điều kiện được hành nghề luật sư.  Hơn nữa, nội dung Nghị quyết còn bảo đảm việc công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài phù hợp với các chuẩn mực và thông lệ quốc tế.

Tất cả nhằm tạo điều kiện để các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ, có thể tiếp cận dịch vụ pháp lý với chi phí hợp lý, đồng thời thúc đẩy phổ biến dịch vụ pháp lý trong toàn xã hội cũng như tạo cơ chế linh hoạt và hiệu quả hơn trong việc giải quyết tranh chấp ngoài tòa án và phù hợp với thông lệ quốc tế.

5. Sửa đổi pháp luật để tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước

Nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới tổ chức bộ máy và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, Nghị quyết yêu cầu cần khẩn trương sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật đáp ứng yêu cầu thực hiện chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, sắp xếp đơn vị hành chính, gắn với phân cấp, phân quyền tối đa theo phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm" và việc cơ cấu lại không gian phát triển mới ở từng địa bàn.

6. Nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật

Nghị quyết yêu cầu cải cách thể chế phải đi vào thực tiễn thông qua hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật.  Việc thi hành pháp luật cần được đặt ngang hàng với công tác xây dựng pháp luật, trong đó bao gồm: tổ chức phổ biến, kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực thi, và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật.  Đồng thời, cần xây dựng văn hóa pháp lý trong xã hội – nơi người dân, doanh nghiệp và cơ quan công quyền đều tuân thủ và tôn trọng pháp luật một cách thực chất, chứ không hình thức.  Theo đó, Nghị quyết đề cập sẽ tăng cường đối thoại, tiếp nhận, lắng nghe phản ánh, kiến nghị, giải quyết kịp thời khó khăn, vướng mắc về pháp lý của cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp.  Bên cạnh đó, thường xuyên đánh giá hiệu quả của pháp luật sau ban hành, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và xây dựng cơ chế kịp thời nhận diện, xử lý, tháo gỡ nhanh nhất những “điểm nghẽn” có nguyên nhân từ quy định của pháp luật.

Kết luận

Nghị quyết thể hiện rất rõ quan điểm của Bộ Chính trị trong việc đổi mới căn bản và toàn diện hệ thống pháp luật Việt Nam.  Các nội dung được đề ra không chỉ mang tính nguyên tắc mà còn có khả năng tác động trực tiếp đến môi trường đầu tư, kinh doanh theo hướng tích cực. Đối với doanh nghiệp, việc theo dõi và nắm bắt kịp thời các định hướng cải cách pháp luật trong Nghị quyết là cần thiết để chủ động thích ứng, kiểm soát rủi ro pháp lý, và tận dụng các cơ hội chính sách trong giai đoạn đổi mới hiện nay.