Hiểu Đúng Về “Tái Cấu Trúc Nợ Ngân Hàng” Và “Xử Lý Nợ Ngân Hàng”

Tác giả: Vân Đào và Nhi Trần

Trong bối cảnh nền kinh tế trong nước và quốc tế đang gặp nhiều biến động như ngày nay, thị trường ngày càng có nhiều tổ chức, cá nhân (khách hàng) có khoản nợ khó trả theo cam kết tín dụng với ngân hàng. Khi đó, khách hàng có thể tự mình hoặc tìm đến luật sư để nhờ tư vấn và hỗ trợ khách hàng thương lượng lại với ngân hàng để giải quyết khoản nợ khó trả sao cho hài hòa quyền lợi của các bên.

Như là một hoạt động chia sẻ kinh nghiệm chung của mình đến cộng đồng và các đồng nghiệp trẻ, chúng tôi sẽ có một chuỗi bài trình bày những khái niệm cơ bản, những vấn đề quan trọng cũng như cách mà những bên cho vay suy nghĩ khi tiến hành các hoạt động xử lý nợ đối với khách hàng. Mở đầu trong chuỗi chia sẻ này, chúng tôi sẽ chia những cách hiểu đúng về “tái cấu trúc nợ ngân hàng” và “xử lý nợ ngân hàng” để mọi người có thể hiểu đúng và có áp dụng phù hợp trong vấn đề của mình.

Thông thường thì khái niệm “tái cấu trúc khoản nợ ngân hàng” và khái niệm “xử lý nợ Ngân hàng” dường như đang được hiểu giống nhau. Tuy nhiên, trong hệ thống tài chính ngân hàng, để quản lý các khoản nợ một cách hiệu quả, mặc dù cả hai đều nhằm mục đích quản lý dòng tiền tín dụng, thì khái niệm tái cấu trúc nợ ngân hàng và xử lý nợ ngân hàng khác nhau rõ rệt về bản chất, mục tiêu, phương pháp thực hiện và ý nghĩa đối với các bên liên quan.

Tổng quan về tái cấu trúc nợ và xử lý nợ trong hoạt động của ngân hàng

Tái cấu trúc nợ ngân hàng

Theo pháp luật Việt Nam, tái cấu trúc nợ ngân hàng không được định nghĩa cụ thể trong một điều luật riêng biệt mà thường được hiểu là việc ngân hàng và bên vay thỏa thuận điều chỉnh các điều khoản của hợp đồng tín dụng nhằm hỗ trợ bên vay tiếp tục thực hiện nghĩa vụ trả nợ.

Về bản chất, tái cấu trúc nợ ngân hàng là một quá trình mang tính chất hỗ trợ, thể hiện sự linh hoạt của ngân hàng trong việc điều chỉnh các điều khoản tín dụng để phù hợp với tình hình tài chính của bên vay. Đây là một giải pháp mang tính "phòng ngừa", xuất phát từ triết lý duy trì quan hệ tín dụng lâu dài và hỗ trợ khách hàng vượt qua khó khăn tạm thời, giúp giảm nguy cơ xảy ra nợ xấu cho Ngân hàng.

Chính vì vậy, phương thức Tái cấu trúc nợ thường được các Ngân hàng áp dụng cho khách hàng trong giai đoạn khoản nợ của khách hàng chưa chuyển sang nợ xấu (khái niệm và phân loại các khoản nợ xấu, chúng tôi sẽ có những phần chia sẻ tiếp sau phân tích rõ hơn dựa trên quy định pháp luật hiện hành), vẫn đang được trả định kỳ từ các nguồn theo phương án cho vay, theo hợp đồng tín dụng đã ký. Ở giai đoạn này có thể khoản nợ chưa thuộc nhóm nợ cần chú ý (khoản nợ quá hạn dưới 90 ngày) (khái niệm về nợ cần chú ý, chúng tôi sẽ có những phần chia sẻ tiếp sau về phân loại nợ theo quy định pháp luật hiện hành).

Tái cấu trúc nợ thường gồm một trong các biện pháp (chúng tôi sẽ có những chia sẻ chi tiết hơn về từng biện pháp tái cấu trúc nợ trong các bài viết tiếp theo):

• Cơ cấu lại thời hạn trả nợ;
• Cấp tín dụng để duy trì hoạt động từng bước rút giảm dần dư nợ; và
• Giải pháp hỗ trợ tài chính khác để tạo dòng tiền trả nợ.

Mỗi biện pháp sẽ được các ngân hàng quy định đầy đủ, chi tiết về đối tượng, điều kiện áp dụng, quy trình thực hiện, v.v. Chúng tôi sẽ trình bày sâu hơn về từng cách thức trong các bài viết tiếp theo.

Xử lý nợ ngân hàng

Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, xử lý nợ ngân hàng thường được hiểu là các biện pháp mà ngân hàng, tổ chức tín dụng, hoặc các cơ quan liên quan thực hiện để thu hồi hoặc quản lý các khoản nợ (bao gồm nợ gốc, lãi vay, và các chi phí liên quan) khi khách hàng không thực hiện đúng nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng tín dụng.

Theo Luật Các tổ chức tín dụng hiện hành, xử lý nợ ngân hàng là quá trình áp dụng các biện pháp pháp lý, tài chính, hoặc hành chính để:

• Thu hồi nợ từ khách hàng vay vốn (cá nhân, doanh nghiệp) khi khoản vay trở thành nợ xấu (nợ quá hạn, nợ khó đòi) hoặc có nguy cơ không thu hồi được;
• Giảm thiểu rủi ro tài chính cho tổ chức tín dụng; và
• Đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.

Các khoản nợ được xử lý thường thuộc các nhóm nợ xấu theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (Thông tư 31/2024/TT-NHNN), bao gồm:

• Nợ nhóm 3 (nợ dưới tiêu chuẩn): khoản nợ quá hạn từ 91 ngày đến 180 ngày;
• Nợ nhóm 4 (nợ nghi ngờ): khoản nợ quá hạn từ 181 ngày đến 360 ngày; và 
• Nợ nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn): khoản nợ quá hạn trên 360 ngày.

Xử lý nợ thường áp dụng một hoặc đồng thời các biện pháp (sẽ có những chia sẻ chi tiết hơn về  từng biện pháp xử lý nợ trong các bài viết tiếp sau):

• Giảm lãi, miễn lãi (gọi tắt là “miễn giảm lãi”): thường áp dụng từ khoản nợ nhóm 3, điều kiện bắt buộc để miễn giảm lãi thường là khách hàng phải trả đủ nợ gốc, thực sự gặp khó khăn không có nguồn tiền trả nợ. Khách hàng có thể được giảm một phần lãi, hoặc miễn toàn bộ lãi tùy theo chính sách và đánh giá của Ngân hàng đối với tình hình trả nợ vay.
• Xử lý tài sản bảo đảm (TSBĐ): Khách hàng tự bán TSBĐ hoặc ủy quyền cho Ngân hàng để bán TSBĐ khấu trừ nợ.
• Bán khoản nợ.
• Khởi kiện, yêu cầu mở thủ tục phá sản đối với bên vay, bên bảo lãnh.
• Hòa giải ngoài tố tụng.
• Chuyển nợ thành vốn góp.
• Xử lý nợ trường hợp đặc biệt.
• Giải chấp TSBĐ thu hồi nợ: Khách hàng/bên bảo đảm nộp tiền trả nợ và nhận lại TSBĐ từ Ngân hàng.
• Thu hồi nợ từ các nguồn khác: như tiền đền bù, bồi thường, hoàn trả, v.v.

Bảng phân biệt “Tái cấu trúc nợ ngân hàng” và “Xử lý nợ ngân hàng”

Để tiện cho việc hình dung sự khác nhau của hai phương thức tái cấu trúc nợ và xử lý nợ trong hoạt động ngân hàng tại Việt Nam, chúng tôi xin trình bày bằng bảng so sánh như sau:

Kết luận

Sự khác biệt giữa Tái cấu trúc nợ và Xử lý nợ trong hoạt động ngân hàng không chỉ nằm ở kỹ thuật quản lý tín dụng mà còn phản ánh triết lý vận hành của ngân hàng trong mối quan hệ với khách hàng. Tái cấu trúc nợ là biểu tượng của sự linh hoạt và đồng hành, trong khi xử lý nợ là công cụ cuối cùng để bảo vệ lợi ích tài chính. Hiểu rõ sự phân biệt này không chỉ giúp các bên liên quan đưa ra giải pháp phù hợp mà còn cho thấy cách hệ thống ngân hàng Việt Nam cân đối giữa mục tiêu kinh tế và trách nhiệm xã hội trong bối cảnh hiện nay.